HANNIBAL
Regisseurs Junior Mthombeni en Michael De Cock verenigen een megacast die barst van het talent en hedendaagse muziekproducers die Dido en Aeneas van barokcomponist Henry Purcell een beurt geven. Groots, genereus en grensverleggend.
Klassieke livemuzikanten en artiesten herinterpreteren Purcell. Samen brengen ze het verhaal van Hannibal, de Punische oorlogen en het ontstaan van Europa. In de derde eeuw v.C. ving de Carthaagse legeraanvoerder Hannibal Barkas zijn duizelingwekkende tocht aan: hij trok met zijn troepen door Spanje, Frankrijk en Italië, in een queeste het Romeinse rijk op zijn grondvesten te doen daveren. Hannibal ad portas!
De Punische oorlogen, als metafoor voor alle oorlogen die vandaag worden gevochten in deze alsmaar veranderende, angstaanjagende wereld. Hannibal biedt een lens waardoor we de confrontatie tussen oud en nieuw verkennen. De traditionele Europese cultuur staat volgens sommigen onder druk van het hyperdiverse Europa. Het idee dat barbaren opnieuw aan de poort staan, klaar om de Europese geschiedenis uit te wissen, lijkt, hoe absurd ook, helaas terug op te leven. Hannibal opent daarom, via de unieke synergie tussen opera en slam, hedendaagse dans en acteerwerk, een raam op het verleden, heden en de toekomst van Europa. De makers nemen als startpunt de opera Dido en Aeneas waarin de mythische oorsprong van het conflict tussen Europa en Noord-Afrika het decor is.
In Hannibal vervlechten artiesten uit Afrika en Europa hedendaagse video- en projectietechnieken met traditionele live schilderkunst en akoestische instrumenten. Gebracht door velen, vanuit één hartslag. Met mezzosopraan Raphaële Green, zangeres Gala Dragot, harpiste Jutta Troch, acteurs Marios Bellas en Alix Konadu, danser Zach Swagga, visueel artieste Elke Gijsemans, Justine Bourgeus (Tsar B), Abel Baeck (NO LABEL) en vele anderen. Verschillende artiesten komen voort uit het SOCHA-collectief dat Junior Mthombeni en Gerardo Salinas
Hannibal: wie, waar en wanneer?
Hannibal Barkas werd in 247 v. Chr. geboren in Carthago, een stadsstaat in het huidige Tunesië. De stad werd gesticht door Koningin Elisa, genaamd Dido in het Latijns. Dido was afkomstig uit Tyrus, een stad in Libanon.
Hannibals moedertaal was Fenicisch, de taal die gesproken werd door de Feniciërs, het volk dat afkomstig was van de regio bij het huidige Libanon en naar Carthago migreerde. De Romeinen refereerden naar hen als de Puniërs. Zij spraken van de Punische taal en zullen de oorlogen die vanuit Carthago worden aangestuurd de Punische oorlogen noemen.
Op jonge leeftijd migreert Hannibal naar Carthagena, een stad langs de Spaanse kust, waar de basis voor zijn onwrikbaar karakter en militaire strategie gelegd wordt.
Hannibals vader was Hamilcar Barkas, de aanvoerder van het Carthaagse leger tijdens de Eerste Punische Oorlog. Hamilcar stierf tijdens een veldtocht in Spanje toen Hannibal slechts 18 jaar oud was. Hoewel het de traditie was dat de oudste zoon zijn vader zou opvolgen, was Hannibal nog te jong om leger aan te voeren. Zijn schoonbroer Hasdrubal de Schone nam de leiding van het leger over totdat Hannibal oud genoeg was. Uiteindelijk werd Hannibal op 26-jarige leeftijd aanvoerder van het Punische leger en zal hij de Tweede Punische Oorlog voeren.
De Punische oorlogen werden uitgevochten tussen de steden Carthago in Noord-Afrika en Rome in Noord-Italië om de heerschappij in het Middellandse Zeegebied. De tweede oorlog kwam rechtstreeks voort uit de eerste. Na de dood van zijn vader nam Hannibal het bevel over de troepen over en leidde hen naar verschillende overwinningen totdat hij bijna voor de poorten van Rome stond. Vanuit Cartagena zal de expeditie over de Alpen richting Rome starten. Hannibal was toen ongeveer 29 jaar.
De Tweede Punische Oorlog begon door een ruzie over de stad Saguntum in Spanje. Hoewel de stad eigenlijk onder Carthaagse controle viel, hadden de Romeinen toch een bondgenootschap met Saguntum gesloten. In Carthago verloren de vredelievende leiders hun invloed, en Hannibal kreeg toestemming om tegen Rome op te treden. In 219 v.Chr. belegerde Hannibal Saguntum. Toen de stad om hulp vroeg, eisten de Romeinen dat Carthago zou stoppen, maar Carthago weigerde. Pas na de verovering van Saguntum verklaarde Rome de oorlog aan Carthago, waarop Hannibal aan zijn tocht naar Italië begon om de Romeinen in Rome te verslaan.
Vertrokken vanuit Spanje, met in zijn zog een heus huurlingenleger en 37 olifanten, boekt Hannibal grote militaire successen in Italië. Eerst in de buurt van het Trasimeens meer, en kort daarna tijdens de slag bij Cannae. Ondanks Hannibals grandioze overwinning bij Cannae komt er geen vredesverdrag met Rome. Ligt het aan Hannibals onverzadigbare ambitie? Of heeft het te maken met zijn onbetrouwbare huurlingen?
Na de bloedige slag bij Cannae twijfelt Hannibal of hij direct naar Rome moet trekken. Hij raakt in een soort verlammende staat van twijfel, terwijl zijn soldaten uitgeput zijn. Uiteindelijk keert Hannibal terug naar Carthago, waar hij geen extra militaire steun krijgt. Rome daarentegen blijft maar nieuwe, goed getrainde soldaten met degelijke uitrusting sturen. Scipio Africanus zal Hannibal uiteindelijk verslaan bij de slag bij Zama, vlakbij Carthago. Scipio Africanus is Hannibals evenknie én tegenpool: een even groot militair genie, maar gevormd in de strakke hiërarchie en discipline van het Romeinse leger. Berekend en trots dwingt hij Hannibal en Carthago uiteindelijk op de knieën.
Na de nederlaag bij Zama keert Hannibal terug naar Carthago, maar hij krijgt geen extra steun van zijn stad. Rome blijft echter getrainde soldaten sturen, waardoor Hannibal zijn strijd niet kan voortzetten. Om te ontsnappen aan de Romeinen, vlucht Hannibal in ballingschap naar Libië (het huidige Turkije). Ondanks zijn enorme strategische vaardigheden blijft hij voortdurend op de vlucht en moet hij zich verbergen.
Uiteindelijk, in de laatste jaren van zijn leven, wordt Hannibal geconfronteerd met de steeds groter wordende dreiging van de Romeinen. Hij verkiest ervoor te sterven in plaats van in handen vallen van de Romeinen en drinkt van de gifbeker.
Het verhaal van Dido en Aeneas
(en hoe Hannibal daarin past)
Dido wordt volgens de overlevering beschouwd als de stichtster van Carthago, nadat ze uit Tyrus was gevlucht. De mannelijke leiders ontvangen haar op een neerbuigende manier: ze krijgt een stuk grond toegewezen: “zo groot als een stierenvel kan omvatten”. Maar Dido is slim. De hele nacht lang verknipt ze de huid in bijna onzichtbare reepjes, die ze vervolgens aan elkaar naait. Op die manier weeft ze geduldig en volhardend de grens van haar stad Qart-ḥadašt of Carthago (= Nieuwe Stad). Carthago verwerft al snel een belangrijke positie als handelspost.
Hoewel deze legende haar een belangrijke rol toeschrijft in de oprichting van Carthago, is er weinig historisch bewijs dat haar bestaan bevestigt. Veel historici beschouwen haar verhaal als grotendeels mythisch, waarschijnlijk versterkt door latere schrijvers om de geschiedenis van Carthago en de rivaliteit met Rome te dramatiseren.
De mythe wordt verder uitgebreid in het epos Aeneis van Vergilius, waarin Dido verliefd wordt op de Trojaanse Aeneas. Aeneas, een heldhaftige vluchteling uit het verwoeste Troje, ontkomt aan de totale vernietiging van zijn stad en komt na een lange en gevaarlijke reis terecht in Carthago. Wanneer Aeneas Carthago verlaat om zijn goddelijke opdracht te vervullen en Rome te stichten, raakt Dido zo gebroken van verdriet dat ze zichzelf van het leven berooft. De koningin vervloekt Aeneas en voorspelt dat zijn nakomelingen jarenlang oorlog zullen voeren met Carthago. Deze mythe werd gebruikt om de vijandschap tussen Carthago en Rome te verklaren en diende als een literaire rechtvaardiging voor de Romeinse dominantie over Carthago.
Het gebroken hart van Dido voorspelt de Punische Oorlogen tussen Carthago en Rome en dus de komst van… Hannibal.
Opera van Henry Purcell
Henry Purcell (1659-1695) wordt Engelands grootste componist genoemd. Hij werd in hartje Londen geboren (Westminster). Als tiener deed hij dienst als koorknaap, en als organist en componist was hij verbonden aan de Westminster Abbey en de Chapel Royal. Purcell componeerde veel kerkmuziek, waaronder anthems, maar ook muziek voor theater, lofzangen voor bekende personen, en instrumentale muziek.
Ongeveer vijfentwintig jaar oud moet Purcell geweest zijn toen hij de opera Dido and Aeneas schreef. Het schijnt dat Purcell het stuk voor het eerst uitvoerde of uitprobeerde op een meisjeskostschool. Alle rollen, behalve die van Aeneas, zijn voor meisjes geschreven en werden door – meest van adellijke afkomst – meisjes gezongen.
Hoogstwaarschijnlijk was het de componist zelf die de rol van Aeneas op zich nam. Het verhaal van de opera gaat over de geliefden Dido en Aeneas en is allesbehalve aangenaam. Er komt veel kommer en kwel langs en de opera eindigt met een zelfmoord. Wat het verhaal aangaat, heeft Purcell het begrip opera dus eer aangedaan: een opera is meestal een drama. Vanwege de lengte, slechts 50 minuten, spreekt men hier wel van een kameropera of semi-opera.
Purcell heeft voor de stervende koningin een prachtige en ontroerende klaagzang (lamento) geschreven, stellig een hoogtepunt van deze opera: When I am laid in earth.
Ontdek de Hannibal Spotify-playlist
Om in de sfeer te komen, vroegen wij aan cast en crew om hun muzikale suggesties, de liedjes die voor hen de Hannibal-spirit uitdragen. Ontdek de hele playlist op Spotify.
Opportunities
De laatste zes jaar maakt KVS deel uit van OPPORTUNITIES, een razend interessant Europees consortium van ngo’s en universiteiten die samen willen nadenken over migratie. Van Accra in Ghana over Dakar tot Gent en Parijs... reisden we op zoek naar nieuwe manieren om op een gelijkwaardige en menselijke manier met elkaar om te gaan, en om niet alleen door een Europese bril naar de dingen te kijken. Het waren uiterst leerrijke jaren voor alle partners, waarvan het einde nu in zicht is. Tijd om de verbeelding te laten spreken. En met kunst de werkelijkheid te lijf te gaan. Aan het einde van de rit maakt KVS in dit kader immers een voorstelling die in zes (Europese) landen te zien zal zijn, in samenwerking met grote en kleine partners binnen Europa en ver daarbuiten.
Hannibal is een internationale samenwerking tussen KVS en Théâtre de Liège, Teatre Nacional de Catalunya (Barcelona), Théâtre National Daniel Sorano (Dakar) en Festival O (Rotterdam). Na de wereldpremière in Brussel trekt de productie naar vijf Senegalese steden, Valchiusella, Rotterdam en Parijs om er het stuk telkens met plaatselijke dansers, acteurs en muzikanten te spelen en weer uit te vinden.
Eind januari 2025 belicht OPPORTUNITIES de diverse manieren waarop het level telling field werd ingezet: we tonen naast onderzoekswerk ook verhalen van migranten, documentaires, TikTok-filmpjes, tekeningen, … tijdens een collectief slotmoment voor het project.
Kom luisteren en maak actief deel uit van de gelijkwaardige dialoog.
Cilab
Wist je dat … de kledij die de artiesten dragen in Hannibal volledig uit recuperatiematerialen – en dus circulair – gemaakt is? KVS werkte hiervoor samen met Cilab, een sociaal atelier uit Mechelen. Regisseur Junior Mthombeni en visueel artieste Elke Gijsemans delen al een tijd een atelier met het circulaire modebedrijf van o.a. Jan Merckx. Samen met een aantal andere mensen richtte Merckx in 2020 Cilab op, met de intentie om nieuwe kledij te vervaardigen uit overschotten stof of andere kledij. Dit doen ze ondertussen dus al vier jaar en voor een resem aan opdrachtgevers: van modelabels tot kunstprojecten zoals het zeil voor Muce (een circulair paviljoen in Antwerpen), een nieuw kostuum voor Manneke Pis (ihkv de Internationale Repair Day) en een knisperboek voor het KMSK naar aanleiding van de Ensor tentoonstelling, …
Doordat Jan Merckx en Cilab hun atelier deelden met Elke en Junior, keken ze met belangstelling naar elkaars werk en werd al snel duidelijk dat er kruisbestuiving mogelijk was. De vluchtelingenproblematiek raakt zowel Jan als Junior en Elke, en dat bracht hun werk samen. Zo hielp Cilab SOCHA (het voorlopertraject van Hannibal) aan geschikte – gebruikte – kledij voor hun creatie On Fire#03. En nu dus ook voor Hannibal, in nauwe samenwerking met Marie Szersnovicz, de kostuumontwerpster van het stuk, en het kostuumatelier van coproducent Théâtre de Liège.
Met hun circulaire werkwijze wil Cilab ingaan tegen de absurde logica van fashion, met wekelijks – soms zelfs dagelijks – nieuwe collecties in de winkels. Die snel wisselende trends brengen heel wat negatieve gevolgen met zich mee: slechte werkomstandigheden in producerende landen, enorm verbruik van water, transport en andere klimaatgerelateerde problemen. Daarnaast speelt uiteraard ook het sociale aspect: kledij moet betaalbaar blijven voor iedereen en de kleermakers moeten loon naar werk krijgen. Cilab probeert op zijn manier bewustwording te creëren rond circulaire mode en verandering in de modesector teweeg te brengen.
Ontdek de ploeg
Credits
regie JUNIOR MTHOMBENI & MICHAEL DE COCK dramaturgie GERARDO SALINAS muzikale dramaturgie TOM SWAAK met VIANNEY ADRIAENS, KIREZI KALISA, DORA ALMELEH, MOHA AMAZIAN, PIERRE ANGANDA, ABEL BAECK, MARIOS BELLAS, JUSTINE BOURGEUS, IBRAHIMA CISSOKO, GALA DRAGOT, RAPHAËLE GREEN, AMINA IDDRISU , TONIC MENDI JACOBS, TOM KESTENS, ALIX KONADU, AYMARÁ PAROLA, EMMA POSMAN, ZACH SWAGGA, BAHAR TEMIZ, JUTTA TROCH scenografie STEF STESSEL lichtontwerp DIMI STUYVEN kostuumontwerp MARIE SZERSNOVICZ video-ontwerp FRANCESC ISERN schilderij ELKE GIJSEMANS productieleiding CATHERINE VERVAECKE & ROBIN HECTORS toneelmeester CAROLINE WAGNER geluid BRAM MORIAU licht DIMI STUYVEN video THIBAUD DECOENE boventiteling INGE FLORÉ kostuumatelier THEATRE DE LIEGE, CiLAB productie KVS coproductie OPERA BALLET VLAANDEREN, DE MUNT / LA MONNAIE, THEATRE DE LIEGE, TNC, COMPAGNIE DU THEATRE NATIONAL DANIEL SORANO, MADAME FORTUNA, PERPODIUM met speciale dank aan THEATER ARSENAAL met de steun van THE BELGIAN FEDERAL GOVERNMENT VIA CRONOS INVEST, THE EUROPEAN UNION (HORIZON 2020 PROGRAMME)