MOEDER COURAGE
Lisaboa Houbrechts / KVS & Toneelhuis
Downloads
KVS helpt je graag aan correcte achtergrondinfo. Introductietekstjes, quotes, hogeresolutiefoto's
(gratis te gebruiken mits bronvermelding), persmappen en een pak beeldmateriaal: je vindt het hier.
Hoe leef en overleef je in een oorlog als kind? Als jonge vrouw? Als moeder? Vertrekkend vanuit deze vragen brengt Lisaboa Houbrechts de tekst Moeder Courage als een ontroerende en confronterende fabel over de kwetsbaarheid en weerbaarheid van een van de meest iconische vrouwelijke personages uit het wereldrepertoire.
Moeder Courage is het beroemde anti-oorlogsstuk van Bertolt Brecht over de marketentster Anne Fierling. Brecht situeert zijn stuk tijdens de Dertigjarige Oorlog (1618-1648), een Europees conflict tussen katholieken en protestanten. Een marketentster was een vrouw die de toestemming had om met de troepen mee te trekken en voedsel, drank en dagelijkse benodigdheden aan de soldaten te verkopen. In de loop van het verhaal verliest ze haar kinderen aan de oorlog die ze zelf mee in stand helpt houden. Brecht wil dat we haar veroordelen omwille van haar opportunisme, maar ze heeft tegelijkertijd ook iets tragisch en gelaagds.
Lisaboa Houbrechts ziet Moeder Courage als een ambigu en complex personage. Ze is alles in één: ze is dader en slachtoffer, moeder en commerçante. Maar voor Lisaboa is oorlog niet alleen iets tussen naties en volkeren. Ook in de familie en in de intimiteit van het vrouwenlichaam woedt oorlog. Houbrechts kiest ervoor om de oorspronkelijke tekst van Moeder Courage geheel te ensceneren - inclusief de liederen van Paul Dessau. Ze wil onderzoeken hoe de tekst juist omwille van zijn historiciteit hedendaags kan worden. Met een diverse cast, met o.a. Lubna Azabal, Laura De Geest, Koen De Sutter, Alain Franco, Lisi Estaras, Pietro Quadrino, Joeri Happel en Aydin Isleyen, vertaalt Lisaboa de theatertekst naar een uniek meertalig, muzikaal en beeldend universum waarbij schoonheid niet geschuwd wordt.
Moeder Courage maakt deel uit van een indrukwekkende reeks van enigmatische vrouwenfiguren in het werk van Lisaboa, zoals de Dulle Griet, Medea, en Yerma.
Moeder Courage als ambigue vrouw
Moeder Courage en haar kinderen (1939) speelt zich af tijdens de Dertigjarige Oorlog en volgt Anna Fierling, beter bekend als Moeder Courage, een marktvrouw die met haar kar door Europa trekt om handel te drijven met soldaten. Ze probeert winst te maken in tijden van oorlog, terwijl ze haar drie kinderen – Eilif, Fromage Suisse en Katrien – bij zich heeft. In een wereld waar onzekerheid, chaos en wantrouwen heersen laat Moeder Courage zich leiden door handelsdrang en hebzucht om zoveel mogelijk profijt uit de oorlog te halen. Haar cynische houding weerhoudt haar om te leren uit haar fouten, voor haar is er geen perspectief op een oorlog die eindeloos lijkt te duren en zo gebonden is aan onvoorspelbare ontwikkelingen. Moeder Courage’s hardnekkige opportunisme leidt uiteindelijk tot het verlies van al haar kinderen. Zo maakt Brecht duidelijk dat kapitalisme geen oplossing biedt voor menselijke ellende, maar het juist in stand houdt
Moeder Courage is een personage afkomstig uit het verhaal Lebenbeschreibung der Ertzbetrügerin und Landstörzerin Courasche ( The Life of Courage: The notorious Thief, Whore and Vagabond) van de Duitse schrijver Grimmelshausen uit 1669. Het vertelt de saga van een jong meisje dat weet te overleven in de Dertigjarige Oorlog door gebruik te maken van haar zogezegde sluwheid en seksuele aantrekkingskracht. Ze wordt geportretteerd als een amorele jongevrouw die van man naar man fladdert, met een opeenvolging van echtgenoten en minnaars, en eindigt haar leven bij een rondtrekkend gezelschap. Grimmelshausen leefde in de 17e eeuw, een periode waarin vrouwen systematisch onderdrukt werden en feminicide hoogtij vierden. Voornamelijk vrouwen zonder gezin, prostituees, alleenstaande moeders en vroedvrouwen werden gewantrouwd en als heks vervolgd. Een heks werd gezien als een promiscue en rebelse vrouw die de katholieke en patriarchale autoriteit ondermijnde. Honderdduizenden vrouwen werden doorheen de 16e en de 17e eeuw gefolterd, verbrand of opgehangen. Bertolt Brecht geeft een andere invulling aan Courage en verruilt het slinkse meisje dat haar seksualiteit in de strijd gooit voor een alleenstaande moeder die gewetenloos handel voert.
Lisaboa Houbrechts concentreert zich in haar enscenering op Moeder Courage (Lubna Azabal) en haar entourage: haar drie kinderen (Pietro Quadrino, Aydin Isleyen en Lisi Estaras), haar twee minnaars zijnde de kok (Koen De Sutter) en de veldprediker (Joeri Happel), en haar deelgenoot Yvette (Laura De Geest). Lisaboa Houbrechts begrijpt Moeder Courage als een ambigue en gelaagd personage, dat zich niet eenvoudig laat doorgronden. Haar verhouding tot vrouwelijkheid, seksualiteit en moederschap is dubbelzinnig en complex: ze beweegt zich tussen zorg en pragmatisme, tussen affectie en afstandelijkheid. Het ambivalente karakter van de vraag of haar kinderen werkelijk haar biologische nakomelingen zijn, wordt versterkt door de keuze om met spelers met geringe leeftijdsverschillen te werken. In een borstenloos korset (ontwerp van Oumar Dicko) werpt Moeder Courage zich, als dominante en onvruchtbare vrouw die niet kan bloeden, op de zorg voor haar onderdrukte dochter Katrien (Lisi Esteras) die niet ophoudt met bloeden. De complexe relatie tussen moeder en dochter eindigt in een iconisch piëta-beeld, ditmaal als rouwende moeder zonder borsten. Lisaboa Houbrechts gaat in haar lezing een stapje verder dan Bertolt Brecht en zoomt sterk in op de inzet van vrouwelijkheid in de oorlogseconomie. Zo is ook Yvette niet enkel sekswerker maar neemt ze als onderhandelaar ook actief deel aan de economische bedrijvigheid. De vrouwen in het stuk zijn niet vrij van onschuld, maar desalniettemin bewust van de specifieke wijze waarop het oorlogsgeweld een vrouwelijk lichaam markeert. De afstand van het publiek tegenover Moeder Courage die Bertolt Brecht wou installeren, mislukte destijds en staat ook vandaag onder druk. De spanning tussen empathie en onbegrip wordt in deze versie op de spits gedreven door de tragische realiteit waar vrouwen zich in het bijzonder toe moeten verhouden, niet uit de weg te gaan. Die blik op vrouwelijke schuld, interseksualiteit en onvruchtbaarheid is een terugkerend thema in het oeuvre van Lisaboa Houbrechts, waar Medea (2023) en Yerma (2024) deel van uitmaken.
Lisaboa Houbrechts’ cyclisch drama
Lisaboa Houbrechts presenteert het politieke stuk als een multidisciplinaire installatie waarin poëtische, metaforische en contemplatieve strategieën centraal staan. Door de toevoeging van Lynchiaanse droomsequenties, versterkt door de muziek van Alain Franco en Aydin Isleyen en het lichtontwerp van Fabiana Piccioli, creëert ze vervreemdende contrasten tussen de scènes, als antwoord op Brecht’s Verfremdungseffekt. In haar hedendaagse enscenering breekt ze het historische tijdsdocument open en creëert een onbestemd en desolaat landschap waarin de theatertekst van Bertolt Brecht plaatsgrijpt. Binnen de tijdloze, filmische setting worden historische en toekomstgerichte referenties met elkaar vervlochten: beelden uit de Dertigjarige Oorlog, de jaren 1930 in Duitsland en de Verenigde Staten, de Koude Oorlog en een dystopische toekomst evoceren een continuüm van conflict en onderdrukking. De verschillende talen op het podium, de personages spreken en zingen in het Frans, Nederlands, Koerdisch en Hebreeuws, benadrukken dat oorlog van alle tijden en plaatsen is.
De personages verschijnen als nietige wezens die ploeteren in een overspoeld brutalistisch decor, dat hun kwetsbaarheid en onderworpenheid aan de eindeloze en ongrijpbare dreiging van oorlog benadrukt. Een centrale scenografische component is een monumentale, drie meter hoge bal die wordt voortgeduwd en die functioneert als een polyvalent symbool: ze verwijst ondermeer naar Moeder Courage’s kar, naar de kogel die Fromage Suisse (Pietro Quadrino) ombrengt en naar een onheilspellend gezwel dat allerlei wereldgeluiden voortbrengt, van oorlog tot opera. De cyclische baan die de bal aflegt, evoceert de beweging van een klok en van de planeten en weerspiegelt het onontkoombare verstrijken van de tijd maar evengoed de vrouwelijke cyclus.
Lisaboa Houbrechts kiest er bewust voor om het geweld op een indirecte manier voelbaar te maken, niet via expliciete confrontaties, maar door de constante, onderhuidse aanwezigheid ervan in de scenografie, de beweging en het geluidsontwerp van Alain Franco. De dreiging blijft echter latent aanwezig, waardoor de personages voortdurend in een staat van waakzaamheid verkeren en hun omgeving met argwaan benaderen. Hierdoor wordt de toeschouwer uitgedaagd om de oorlog niet enkel als een historisch fenomeen te beschouwen, maar als een existentiële, cyclisch fenomeen dat diep verankerd ligt in de menselijke conditie. Toch blijft Lisaboa Houbrechts geloven dat niet alle hoop verloren is. Door middel van schoonheid, poëzie en humor brengt ze momenten van lichtheid in de voorstelling, ondersteund door de liederen van de Koerdische muzikant Aydin Isleyen. Daarnaast kiest ze bewust voor een diverse, intergenerationele cast met uiteenlopende achtergronden, ervaringen en artistieke disciplines. Zo delen muzikanten Aydin Isleyen en Alain Franco, als onervaren toneelspelers, het podium met doorgewinterde acteurs zoals Koen De Sutter, Lubna Azabal, Joeri Happel en Laura De Geest en choreografe Lisi Esteras vertaalt haar rol als de stomme Katrien naar een expressieve bewegingstaal. Deze veelvormige samenstelling belichaamt een vorm van hoop: ongeacht afkomst of verleden delen de performers samen het podium om een gemeenschappelijk verhaal te vertellen, en zo de verbindende kracht van theater zichtbaar te maken.
- Dina Dooreman
In de pers
"Met een verbluffende prestatie van Lubna Azabal resoneert “Moeder Courage” verontrustend met de kwellingen van onze tijd. Een briljante regie van Lisaboa Houbrechts"****
Le Soir
"En de doorleefde worsteling van het wezen van vrouwen, van de androgyne moeder Courage, ontvouwt zich tot een urgente en tijdloze epiek, ingebed in de mannelijke gloed van oorlog. Courages moedergeduld, haar geweld en haar ironisch goede bedoelingen zijn meedogenloze bondgenoten. En toch hang ik aan de lippen van deze vrouw, die hongerig met haar vaderloze kinderen in de schaduw van het front reist als een personificatie van de systemische winsteconomie verbonden aan de oorlog."
Etcetera
"De duizelingwekkende schoonheid van Moeder Courage door Lisaboa Houbrechts"
L'Oeil d'Olivier
Credits
Je vindt de credits hier.
Captatie
Captatie beschikbaar op aanvraag via inge.jooris@kvs.be (programmatoren) of sebastien.parizel@kvs.be (pers).
Contact
PRESS OFFICER
Sébastien Parizel
sebastien.parizel@kvs.be
0478 92 09 82
(INTER)NATIONAL DISTRIBUTION & TOUR COORDINATION
Inge Jooris
inge.jooris@kvs.be