LEES

DECONSTRUCTIVISM – LIVING LIFE IN BOXES 
Interview met Igor Shyshko – door Elke Van Campenhout
 
‘Ik herinner me dat ik, als kind, naar Russische films keek en de propaganda achter het verhaal niet snapte. Ik denk dat we, wanneer we opgroeien, nooit echt de gewoontes waarmee we grootgebracht werden kunnen afschudden. De kaders die onze blik gevormd hebben, die een zweem van nostalgie oproepen wanneer we er op latere leeftijd mee worden geconfronteerd. Zelfs wanneer je, op dat moment, het ‘programmeren’ dat zich afspeelt in ‘jouw’ cultuur al doorziet. Toch blijf je nog altijd verwikkeld in dat deeltje van jezelf, vanuit je opvoeding maar ook door de sfeer van dat tijdperk en de cultuur.
 
Ik besef nu dat de meeste van mijn jeugdherinneringen bezoedeld zijn door propaganda. Als kind in Wit-Rusland/Belarus, kregen we de Russische waarden met de paplepel ingegeven. De Wit-Russische cultuur was bijna onbestaande en we leerden thuis en op school dat de USSR vrede bracht over de hele wereld, dat de Amerikanen erop uit waren om ons te vernietigen en alle onafhankelijke landen wilden overnemen. En dat waarden zoals ‘puurheid’, ‘loyauteit’ en ‘solidariteit’ cruciaal waren in ons begrip van de wereld.
‘Puur’ moet je hier beschouwen vanuit een socialistische hoek: alles behoort aan iedereen toe, we zijn bestemd tot grootse daden door opoffering en we moeten eerlijk zijn met onszelf en de overheid, want we hebben tenslotte allemaal dezelfde doelstellingen. Opgroeiend in de jaren ’80, geloofde niemand nog echt in deze zaken. Er was een shift ontstaan ten opzichte van het vorige decennium, toen het systeem nog als een baken van vertrouwen werd gezien. In mijn tienerjaren, was ik, tot mijn eigen schaamte, totaal niet geïnteresseerd in politiek. Mijn enige focus lag op danser worden.
  
Het was mijn seksuele orïentatie die mijn ogen opende en me een kritischer perspectief gaf. En die me misschien ook wel uit mijn land wegtrok, om naar Europa te komen, om aan P.A.R.T.S. te studeren. Toch worstelde ik met de andere sociale normen hier, met het doorgeschoten individualisme, waarbij je jezelf promoot en concurreert met anderen. Dat botste met mijn diepgewortelde socialistische waarden. Ook op een emotioneel niveau was ik gewend aan Grote Gevoelens en dramatische gebaren en acties, hoogstwaarschijnlijk een overblijfsel van mijn studies Russische literatuur, waarin trouwens kritische schrijvers zoals Bulgakov (die in de gevangenis belandde) of Solzjenitsin, niet aan bod kwamen.
 

KIJK 

Ik besefte in die periode hoe de ‘doosjes/hokjes’ waarin je opgroeit, altijd met je mee reizen, zelfs wanneer je verhuist. Het duurt lang om aan die hokjes te ontsnappen, en meestal stappen we gewoon een nieuw hokje in, een andere vorm van propaganda, een andere framing van de wereld. Alleen zijn die hokjes in bepaalde delen van de wereld erg klein. Ze weerhouden je ervan te bewegen en je vrij te voelen.
 
Als ik in Wit-Rusland was gebleven, denk ik dat ik nooit ‘out of the box’ had kunnen denken, en de propaganda had kunnen zien voor wat ze was. Toch weigerde ik op mijn zestiende al om naar KOMOSOL te gaan, een soort communistische jeugdbeweging, waarin je klaargestoomd werd om deel uit te maken van de partij. Iedereen had er zijn eigen propagandataken. Ik moest bijvoorbeeld een wekelijkse nieuws-sessie voorbereiden, over wat er gebeurde in de wereld, indertijd vooral rond het Star Wars project. Ik moest informatie uit verschillende bronnen verzamelen, die hoewel ze vrij divers leken, enkel de enige ‘Kernwaarheid’ rond de situatie promootten.
 
Vandaag maakt de huidige situatie het erg moeilijk om met mijn familie te praten. Mijn vader is ervan overtuigd dat Europa zichzelf in de staart bijt, en overgaat van de Tweede Wereldoorlog tegen het nazisme naar een continent dat het nieuwe nazisme steunt, o.a. door de Russen niet toe te laten hun eigen taal te spreken in Oekraïne. En de rest van Europa steunt hen in dit discriminerende standpunt. Mijn vader is nauw verbonden met de vakbonden en de Communistische partij. 

Mijn moeder gelooft dat ik gebrainwasht ben door de westerse waarden en dat ik de zaken niet helder zie. Ze kan niet begrijpen dat ik mezelf verlost heb van de waarden waarmee ik ben opgegroeid. We hebben moeten afspreken om het niet over politiek te hebben. Maar het doet je afvragen of niet iedere burger al een collaborateur is voor het systeem waarin ze leven. En dat je weinig keuze hebt, als je er niet voor kiest om je krachtig te verzetten.
  
Ik moet vandaag toegeven dat mijn identiteit als een Wit-Russische persoon fake is, niet bestaat. Ze was gebaseerd op een schoolsysteem dat de waarheid perverteerde, op films die pure propaganda waren. Ik zie nu hoe alles gerelateerd was aan de politiek van die tijd. Niet zo heel erg verschillend van sommige grootse Hollywood films natuurlijk. Ik zie ook in dat ik, door naar hier te komen, mezelf heb aangepast aan andere hokjes: ik trainde mijn lichaam om zich te gedragen en te bewegen zoals ik leerde aan P.A.R.T.S., gevolgd door wiskundige structuren bij Rosas, uit de kast komend en in het gay hokje stappend, naar het hokje van het yogi lichaam, … Hier kunnen de hokjes gebaseerd zijn op een eerder individueel perspectief van zelfontdekking.
 
In mijn onderzoek ga ik specifiek dieper in op deze lichamen. De beweging die een lichaam wordt toegestaan en die als ‘juist’ wordt waargenomen. Als danser is mijn lichaam grondig aan discipline onderworpen geweest. Hoe zou het zijn om die vaardigheden los te laten, die ‘vrijheid’ van beweging los te laten en met andere lichamen te werken, andere ruimtebeperkingen, andere tijdskaders?
 
In The Box mag mijn lichaam helemaal niet bewegen, het zit duidelijk gevangen door de omstandigheden waarin het zich bevindt. Het zich opgesloten. Dit symboliseert het hokje dat we normaal niet zien, maar waarin elke performer – elke burger – geduwd wordt. En binnen die beperking speelt de choreografie van het dagelijkse leven zich af. 

Dit project was mogelijk dankzij de steun van de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Overheid: Departement Cultuur, Jeugd en Media.